ĐẾN CHƠI THÔN TRANG NGƯỜI BẠN CŨ - Mạnh Hạo Nhiên

Chữ  Hán: 過故人莊 孟浩然 故人具雞黍， 邀我至田家。 綠樹村邊合， 青山郭外斜。 開軒面場圃， 把酒話桑麻。 待到重陽日， 還來就菊花。

Âm Hán Việt: QUÁ CỐ NHÂN TRANG Mạnh Hạo Nhiên Cố nhân cụ kê thử, Yêu ngã chí điền gia. Lục thụ thôn biên hợp, Thanh sơn quách ngoại tà. Khai hiên diện trường phố, Bả tửu thoại tang ma. Đãi đáo Trùng dương nhật, Hoàn lai tựu cúc hoa.

Dịch nghĩa: ĐẾN CHƠI THÔN TRANG NGƯỜI BẠN CŨ Bạn cũ có đủ gà, kê nếp, mời ta đến chơi ở nhà quê chất phác. Cây xanh bao quanh thôn xóm, núi biếc nghiêng mờ xa xa. Mở cửa sổ trông ra ngoài hiên, vườn rộng rãi, cùng uống rượu nói chuyện trồng dâu, trồng đay. Hẹn đến tiết Trùng Dương này, lại về cùng uống rượu hoa cúc với nhau.

 Tác giả:

            Mạnh Hạo Nhiên ( năm 689 ~ 740) thi nhân đời Đường. Là người Tương Dương, Tương Châu, (nay là Tương Phàn Hồ Bắc), người đời gọi ông là Mạnh Tương Dương. Nửa đời trước chủ yếu phục vụ người nhà đọc sách, lấy thơ làm vui. Từng ẩn cư ở Lộc Môn Sơn. 40 tuổi  ngao du Kinh Đô, thi tiến sĩ không đậu, trở về Tương Dương. Khi ở Trường an, kết bạn với Trương Cửu Linh, Vương Duy rất chân thành. Sau ngao du Ngô Việt, đi khắp mọi nơi để tiêu khiển sự thất ý trong con đường làm quan. Do ăn uống thỏa thích, ăn đồ sống sinh bệnh chết.

Thơ ca của Mạnh Hạo nhiên phần lớn là các bài ngắn ngũ ngôn, đề tài không rộng, viết nhiều về nội dung sơn thủy điền viên và ẩn dật, du lịch. Thơ ông tuy không nằm vào cảnh giới của thơ vương, nhưng về mặt nghệ thuật có sự gọt giũa đặc sắc. Sau Đào Uyên Minh, Tạ Linh Vận…là tiếng nói tiên phong cho phái thơ sơn thủy điền viên đời Đường. “Mạnh Hạo Nhiên tập” hiện lưu hành, thu tập 263 bài, nhưng có sửa chữa tác phẩm của người khác. Giới thơ gọi ông là “Thi tinh”.

Ghi chú:

1/ Chữ 莊 (trang): ở đây có nghĩa là “thôn trang”, “thôn quê” hay "làng quê". Có người dịch là “trang trại” thì không đúng.

2/ 就菊花 (tựu cúc hoa): có nghĩa là uống rượu hoa cúc vì lẽ ứng với câu trên "hẹn đến tết Trùng Dương..." (còn gọi là tết Trùng Cửu, tức ngày 9 tháng 9 Âm lịch; trong Kinh dịch số 9 tượng trưng cho số dương nên gọi là tết Trùng Dương).  Xuất phát từ tích “tết Trùng Cửu”.  Đời Đông Hán có Hoàng Cảnh người Nhữ Nam theo học đạo tiên với Phí Trường Phòng. Một hôm Trường Phòng bảo Cảnh: " Ngày mồng 9 tháng 9 tới đây, gia đình của nhà ngươi gặp phải tai nạn. Vậy đến ngày đó, ngươi nên đem cả nhà lên núi cao, tay đeo túi đỏ, đựng hột thù du (một loại tiêu), uống rượu hoa cúc, tối sẽ trở về, may ra tránh khỏi tai nạn". Hoàng Cảnh vâng theo lời thầy. Quả thực đến tối trở về thì thấy gà vịt heo chó trong nhà bị dịch chết hết.

Về sau hằng năm, đến ngày mồng 9 tháng 9, người ta bỏ nhà tạm lên núi, uống rượu hoa cúc, lánh nạn... Lâu đời thành tục gọi là Tết Trùng Cửu. Sau dần thay đổi tính chất, Tết Trùng Cửu lại dành riêng cho tao nhân mặc khách lên núi uống rượu làm thơ. Cũng có khi lại dành riêng để làm ngày lễ kính thọ các bậc cao niên.

Vì thế,  就菊花 (tựu cúc hoa): có người dịch thành ngắm cúc nở vàng là không chuẩn.

Dịch thơ:

Nguyễn Văn Chử dịch

ĐẾN CHƠI THÔN TRANG NGƯỜI BẠN CŨ

Bạn thơ sẵn có nếp, gà,

Mời ta thư thả về nhà quê chơi.

Khắp thôn cây cối tốt tươi,

Non xanh tô điểm chân trời xa xa.

Ngoài hiên vườn rộng bao la,

Chén vui chuyện phiếm trồng cà, trồng dâu.

Trùng Dương này lại hẹn nhau,

Say hương rượu cúc dốc bầu chuyện quê.
Tháng 7/2013