RA QUAN ẢI - Vương Chi Hoán

Chữ Hán: 出塞 王之渙 黃河遠上白雲間， 一片孤城萬仞山。 羌笛何須怨楊柳， 春風不度玉門關。

Âm Hán Việt: XUẤT TÁI Vương Chi Hoán Hoàng hà viễn thướng bạch vân gian, Nhất phiến cô thành vạn nhận san. Khương địch hà tu oán dương liễu, Xuân phong bất độ Ngọc Môn quan.

Tác giả: Vương Chi Hoán

Vương Chi Hoán (688－742); tự Quý Lăng, là nhà thơ nổi tiếng thời thịnh Đường;  người Tịnh Châu (nay là Thái Nguyên, tỉnh Sơn Tây, TQ).  Tư liệu về cuộc đời của ông không nhiều, chỉ biết lúc trẻ ông từ Tịnh Châu dời về Giáng Châu (nay là huyện Giáng Châu, tỉnh Sơn Tây, TQ), từng làm chủ bạ Hành Thủy, Ký Châu). Sau làm chức úy ở huyện Văn An và tạ thế trong lúc đương nhiệm.

Vương Chi Hoán thiếu thời đã tinh thông văn chương, giỏi làm thơ; tính tình hào phóng ngang ngạnh, thơ cũng như người, khí thế hào hùng, nhiệt tình trào dâng. Các bài thơ của ông được “chuyển thể thành nhạc, lưu mãi trong dân”, được đại chúng yêu chuộng sâu sắc, nhờ đó mà truyền tụng muôn đời, tên tuổi sánh ngang Cao Thích, Sầm Tham, Vương Xương Linh, v.v. Ông thường cùng những người này hòa xướng với nhau, nổi danh một thời. Bởi ông không chuộng khoa cử công danh, nên cuộc đời cũng không được nhiều người biết đến, chỉ từ mộ chí mà thấy được đây là một thi nhân “Có hiếu với nhà, có nghĩa với bạn, khảng khái vô tư, tài năng phóng khoáng”. Nghe nói ông sáng tác rất nhiều thơ, đáng tiếc là chỉ có sáu bài tứ tuyệt là được lưu truyền lại, thâu tập trong «Toàn Đường thi», trong đó “Đăng Quán Tước lâu” và “Xuất trại” (còn gọi là “Lương Châu từ”) là nổi tiếng nhất.

Ghi chú:

1/ 萬仞(vạn nhận): một nhận bằng tám thước, vạn nhận có nghĩa mô tả núi rất cao.

2/ 羌笛(Khương địch): loại sáo do người Khương chế ra, có 2 lỗ.

3/ 玉門關(Ngọc Môn quan): ải Ngọc Môn nay nằm ở tây nam huyện Đôn Hoàng, tỉnh Cam Túc, TQ, là đường giao thông quan trọng sang Tây Vực thời cổ đại.

4/ 孤城 (cô thành): chính là chỉ Ngọc Môn quan

Dịch nghĩa:

RA QUAN ẢI

Sông Hoàng nguồn từ xa tít tắp trên cao như nhập vào khoảng mây trắng, một mảnh thành cô đơn giữa núi cao muôn trượng.

Tiếng sáo Khương cần chi thổi “khúc oán bẻ liễu”, vì ai cũng biết gió xuân chẳng bao giờ thổi đến cửa ải Ngọc Môn.

Dịch thơ:

Nguyễn Văn Chử dịch

RA QUAN ẢI

Vương Chi Hoán
Sông Hoàng nguồn tít trời xanh,

Non cao chót vót, mảnh thành chơi vơi.

Thổi chi oán liễu sáo ai,

Gió xuân đâu đến được ngoài Ngọc Môn

10/2014