LÊN LẠC DU NGUYÊN - Lý Thương Ẩn

Chữ Hán: 登樂遊原  李商隱 向晚意不適，  驅車登古原。  夕陽無限好，  只是近黃昏。

Âm Hán Việt: ĐĂNG LẠC DU NGUYÊN Lý Thương Ẩn Hướng vãn ý bất thích, Khu xa đăng cổ nguyên. Tịch dương vô hạn hảo, Chỉ thị cận hoàng hôn

Dịch nghĩa: LÊN LẠC DU NGUYÊN Sắp về chiều tối, ý không thỏa thích, đi xe lên khu đất cổ. Bóng nắng chiều đẹp đẽ vô hạn, chỉ có điều là đã gần hoàng hôn.

Tác giả: Lý Thương Ẩn

Lý Thương Ẩn (813 – 858) Tự là Nghĩa Sơn, hiệu là Ngọc Khê sinh, Phàn Nam sinh. Là nhà thơ thời vãn Đường; người Hoài Châu, Hà Nội (nay là thành phố Thấm Dương, Hà Nam), TQ.

Năm 837 (đời Đường Văn tông), nhờ thế lực của Lệnh Hồ Đào, con của Lệnh Hồ Sở mà được chấm đậu tiến sĩ. Rồi được Vương Mậu Nguyên, trấn thủ Hà Dương, dùng vào việc thư ký và gả con gái cho. Vì Mậu Nguyên lại là địch thủ chính trị của phái Lệnh Hồ Sở, nên ông bị coi là người vong ân. Khi Mậu Nguyên chết, ông có đến kinh thành, nhưng không được quan chức gì. Sau nhờ Trịnh Á, ông được bổ nhiệm làm chức quan sát phán quan. Ba năm sau, về triều được làm một chức quan nhỏ tại Kinh Triệu. Khi Lệnh Hồ Đào làm tể tưởng, ông có nhiều lần dâng thư trần tình, nhưng không được xét đến. Sau nhờ  Tiết độ sứ Đông Thục là Liễu Trọng Sính dùng ông làm phán quan, kiểm hiệu Công bộ viên ngoại lang. Khi họ Liễu bị bãi quan, ông cũng mất chức. Như thế là ông suốt cả đời long đong khốn khổ, nương nhờ hết người này người khác. Cuối cùng ông về đất Trịnh Châu, rồi bệnh chết năm 858 trong niềm cô đơn, uất ức, đau khổ khi chỉ mới 46 tuổi.

Thơ Lý Thương Ẩn nổi tiếng ngang Ôn Đình Quân và Đỗ Mục, nên người đời thường gọi là "Ôn - Lý" hay "tiểu Lý - Đỗ" (để phân biệt với "Lý - Đỗ" là Lý Bạch - Đỗ Phủ). Tương truyền ông từng có tình ái với nữ đạo sị Tống hoa Dương và các cung nữ Lư Phi Loan, Khinh Phượng. Những bài thơ “Vô đề” của ông được làm ra cốt để tả những mối tình bí ẩn này.

            Lý Thương Ẩn có ảnh hưởng rất lớn đối với thi đàn đời Tống. Vương An Thạch khen thơ ông có cái vr tài tình giống thơ Đỗ Phủ. Các nhà thơ phái Tây Côn chủ trương mô phỏng thơ ông trong khi sáng tác.

 Ghi chú:

Lạc Du nguyên: tên một khu du lãm nổi tiếng tại Trường An, ở phía bắc Khúc giang trì. Thơ Đỗ Mục có câu: “ Lạc Du nguyên thượng vọng Chiêu lăng” (Ngắm cảnh Chiêu lăng trên Lạc Du nguyên).

Dịch thơ

Nguyễn Văn Chử dịch

LÊN LẠC DU NGUYÊN

Chiều hôm lòng những buồn phiền,

Đánh xe lên tận nơi miền đất xưa.

Nắng chiều đẹp đẽ vô bờ,

Tiếc rằng trời đã mờ mờ hoàng hôn.

Tháng 9/2014